Επιστροφή στην αρχική σελίδα
Λίγοι γνωρίζουν ότι μετά την ήττα του από τους Ρωμαίους και την απομάκρυνσή του από τα διοικητικά και πολιτικά πράγματα της Καρχηδόνας, ο φημισμένος στρατηγός Αννίβας κατέφυγε στα ελληνιστικά βασίλεια της ανατολής (ξεκινώντας από την επικράτεια του Αντίοχου) όπου συνέχισε τον προσωπικό του πόλεμο εναντίον των Ρωμαίων μέχρι και το θάνατό του. Στις χώρες αυτές είχε την ευκαιρία να γνωριστεί με το ελληνικό πνεύμα και να θαυμάσει τις ικανότητες των προγόνων μας στη ρητορική. Σύμφωνα με τον Κικέρωνα μάλιστα, κάποτε παρακολούθησε στην Έφεσο μια διάλεξη του διάσημου περιπατητικού φιλοσόφου Φορμίωνα με αντικείμενο τον τρόπο διοίκησης ενός στρατεύματος και άλλα πολεμικά ζητήματα.
Ο Φορμίωνας (καμία σχέση με τον παλαιότερο δοξασμένο Αθηναίο Ναύαρχο) ήταν ένας εξαιρετικά προικισμένος ρήτορας και παρόλο που δεν είχε την παραμικρή ιδέα από στρατιωτικά θέματα κατάφερε στη διάρκεια της πολύωρης ομιλίας του να εντυπωσιάσει με τις "γνώσεις" του όλους τους ακροατές του, εκτός φυσικά από τον ίδιο τον, έκπληκτο μπροστά σε αυτή την ευγλωττία, Αννίβα ο οποίος δήλωσε χαρακτηριστικά:
"Έχω συναντήσει πολλούς τρελούς στη ζωή μου, αλλά κανέναν τρελότερο από αυτόν εδώ"!
Ο Φορμίωνας όμως δεν ήταν καθόλου τρελός. Γνώριζε πολύ καλά ότι εκείνη την εποχή οι παρακμάζοντες Έλληνες δεν είχαν καμία διάθεση για πόλεμο και γι' αυτό κανένας από τους ακροατές της ομιλίας του δεν θα βρισκόταν ποτέ στην ανάγκη να διαπιστώσει στην πράξη πόσο ξένα προς την πραγματικότητα ήταν όσα είπε. (Ή αν βρισκόταν σε μάχη και ακολουθούσε τις συμβουλές του Φορμίωνα, δύσκολα θα επιζούσε για να τον διαψεύσει).
Χωρίς κόστος για τον ίδιο λοιπόν, αλλά με μεγάλη ζημιά για την κοινωνία και την πατρίδα του, ο προικισμένος πρόγονός μας είχε ειδικευτεί στο να κερδίζει την εκτίμηση, την εμπιστοσύνη και τον θαυμασμό των άλλων, να τους πείθει ότι γνωρίζει πράγματα για τα οποία δεν είχε την παραμικρή ιδέα και να τους συμβουλεύει γι' αυτά.
Αν και άνθρωποι σαν τον Φορμίωνα δεν έλειψαν ποτέ από καμία κοινωνία, η σύγχρονη εποχή φαίνεται ότι ευνοεί την όλο και συχνότερη εμφάνισή τους. Ο κόσμος μας είναι πλέον εκπληκτικά περίπλοκος και η ανθρώπινη γνώση έχει φθάσει σε τόσο υψηλό βαθμό εξειδίκευσης ώστε για πολλά και ιδιαίτερα σημαντικά θέματα της ζωής μας, υποχρεωνόμαστε όλο και συχνότερα να αναθέσουμε σε κάποιον άλλον, καλύτερο και πιο πεπειραμένο γνώστη από εμάς, να μας συμβουλεύσει και να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματά μας.
Πώς όμως αναγνωρίζεις ποιος είναι ο καλύτερος σύμβουλος ή δάσκαλος σε ένα αντικείμενο όταν δεν γνωρίζεις τίποτε γι' αυτό; Θα μπορούσε άραγε ο Αννίβας να καταλάβει την άγνοια του Φορμίωνα, αν δεν ήταν ο ίδιος στρατιωτικός, ή θα γινόταν κι εκείνος ένας από τους πολλούς θαυμαστές του πανέξυπνου αλλά άσχετου με το αντικείμενο ρήτορα;
Δεν είμαι βέβαιος ότι υπάρχει ξεκάθαρη απάντηση σε αυτό το θέμα, αλλά χάρη στις επαγγελματικές και προσωπικές μου εμπειρίες έχω συγκεντρώσει πλέον μια σειρά από παρατηρήσεις τις οποίες θα μοιραστώ εδώ μαζί σας. (Και φυσικά θα χαρώ πολύ αν λάβω και άλλες δικές σας.) Για να αναγνωρίσουμε τους Φορμίωνες αυτού του κόσμου λοιπόν σας προτείνω τα ακόλουθα:
Αναζητούμε συστάσεις. Αν κάποιος φίλος ή αξιόπιστος γνωστός είχε ήδη σχέσεις με αυτόν τον άνθρωπο (όσο πιο μακρόχρονες τόσο το καλύτερο), τότε μπορούμε να ελέγξουμε την πρακτική αξία των συμβουλών του και να τον εμπιστευτούμε ανάλογα.
Δεν "ψαρώνουμε". Υπάρχουν άνθρωποι που (χάρη σε κάποιο ταλέντο ή σε μεγάλη εξάσκηση) διαθέτουν το χάρισμα να μιλούν με απόλυτη βεβαιότητα και πλήρη αυτοπεποίθηση ακόμη και σχετικά με πράγματα για τα οποία δεν γνωρίζουν απολύτως τίποτε! (Γνωρίζω ότι είναι δύσκολο να το πιστέψετε, αλλά έχει τύχει να παρακολουθώ κάποιον απ' αυτούς την ώρα που μιλούσε σε έναν πελάτη του, να γνωρίζω από προσωπική πείρα ότι λέει ψέματα και παρόλα αυτά να κοντεύω να πειστώ και εγώ ο ίδιος από τα λεγόμενά του.) Γι' αυτό, όταν κρίνουμε κάποιον άνθρωπο καλύτερα να μη βασιζόμαστε στο συναίσθημα, αλλά στην ψυχρή λογική.
Δεν βιαζόμαστε. Όσο αυτό είναι δυνατό, πρέπει να απευθυνόμαστε σε περισσότερους από έναν ανθρώπους και να συγκρίνουμε τις γνώσεις, τις συμβουλές και τη συμπεριφορά τους. Επίσης, καλύτερα να μην αποφασίζουμε αμέσως, αλλά αφού αφήσουμε να περάσουν μια ή δύο ημέρες (ή έστω μερικές ώρες) ώστε να καταλαγιάσει η όποια συναισθηματική φόρτιση. Οι Αρχαίοι Πέρσες (για την ηθική και την παιδεία των οποίων οι Αρχαίοι Έλληνες μιλούσαν πάντοτε με μεγάλο σεβασμό) φρόντιζαν να συζητούν κάθε σημαντικό θέμα δύο φορές (μια σοβαροί και μια ελαφρά μεθυσμένοι). Έτσι, έβλεπαν το πρόβλημα από δύο διαφορετικές συναισθηματικές καταστάσεις και πίστευαν ότι μπορούσαν να φωτίσουν καλύτερα όλες τις πτυχές του. Δεν σας συνιστώ βέβαια να ακολουθήσετε ακριβώς την ίδια πρακτική, αλλά μια αυστηρή (γραφείου) και μια δεύτερη πιο χαλαρή (σπιτιού, καφετέριας κ.λπ.) προσέγγιση μπορεί να αποδειχθούν το ίδιο αποτελεσματικές.
Ελέγχουμε τις γνώσεις του. Οποιοδήποτε θέμα και αν μας απασχολεί, μια αναζήτηση στο Internet (ή ακόμη και σε κάποια εγκυκλοπαίδεια) είναι βέβαιο ότι θα μας δώσει περισσότερες πληροφορίες απ' όσα ήδη γνωρίζουμε. Εκτός από το άμεσο πλεονέκτημα της καλύτερης κατανόησης του προβλήματός μας, η πρακτική αυτή θα μας επιτρέψει να αξιολογήσουμε καλύτερα τις γνώσεις του συμβούλου μας. Το ιδανικό μάλιστα είναι να του υποβάλλουμε μια ή δύο ερωτήσεις για θέματα στα οποία γνωρίζουμε ήδη την απάντηση ώστε να ελέγξουμε καλύτερα τις γνώσεις και τον τρόπο σκέψης του. Σημειώστε τέλος ότι στη χώρα μας παρατηρείται πλέον τέτοια απαξίωση των ακαδημαϊκών τίτλων ώστε ακόμη και καθηγητές γνωστών πανεπιστημίων (έχω σχετικά παραδείγματα υπ' όψιν μου) μπορεί να εκστομίσουν απίστευτες ανοησίες ακόμη και για θέματα του άμεσου γνωστικού αντικειμένου τους.
Δεν εμπιστευόμαστε τους πολυάσχολους ή τους πολυπράγμονες. Ελάχιστοι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να ασχολούνται σοβαρά και σε βάθος με περισσότερα από ένα αντικείμενα. Όταν λοιπόν κάποιος ισχυρίζεται ότι μπορεί να ασχοληθεί με πολλά διαφορετικά θέματα ταυτόχρονα τότε το πιθανότερο είναι ότι στη ζωή του (άρα και στη συνεργασία του μαζί μας) προτιμά την επιφανειακή προσέγγιση από την ουσία ή, ακόμη χειρότερα, ότι είναι τόσο απελπισμένος για δουλειά ώστε θα πει ή θα υποσχεθεί οτιδήποτε για να κερδίσει την εμπιστοσύνη μας.
Δυσπιστούμε με όσους έχουν διαφημιστεί πάρα πολύ. Ο χρόνος αποτελεί το δημοκρατικότερο αγαθό του κόσμου και η ημέρα (τόσο του τεμπέλη όσο και του εργατικού) έχει μόνο 24 ώρες. Όταν λοιπόν συναντούμε κάποιον εξαιρετικά διάσημο είναι σχεδόν βέβαιο ότι δαπανά τόσο μεγάλο μέρος του χρόνου και της ενεργητικότητάς του για την προβολή του εαυτού του ώστε σπάνια του μένει αρκετός για την επιμόρφωση του και την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών στους πελάτες του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι γνωστοί μεγαλογιατροί τους οποίους σπάνια συναντάς (συνήθως ασχολούνται με την ακόμη μεγαλύτερη διαφήμιση του ονόματός τους), ενώ πληρώνεις σε αυτούς πανάκριβα μια περίθαλψη η οποία πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά από τα χέρια των βοηθών τους.
Δεν μεταθέτουμε την ευθύνη της απόφασης. Πολλοί άνθρωποι επιδιώκουν μέσα από την αναζήτηση συμβουλών να μεταθέσουν το βάρος της απόφασης σε κάποιον τρίτο. Κάθε περίπτωση όμως έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και ακόμη και αν αυτός ο τρίτος είναι ικανός και ευφυής άνθρωπος δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θέλει ή μπορεί να αναλάβει τη λήψη σοβαρών αποφάσεων για λογαριασμό μας.
Ο καλύτερος πάντως τρόπος για να προστατευτούμε από τους "ειδικούς" είναι να θυμηθούμε την αρχαία ελληνική παροιμία η οποία μας υπενθυμίζει ότι "Όμοιος τω ομοίω αεί πελάζει" δηλαδή "Ο καθένας μας τρέχει (συχνάζει) μαζί με τους ομοίους του". Η παροιμία αυτή μας διδάσκει ότι οι άνθρωποι έχουν τη θαυμαστή ικανότητα να αναγνωρίζουν με ευκολία όσους τους μοιάζουν και να γίνονται φίλοι μαζί τους. Αν λοιπόν φροντίσουμε εμείς οι ίδιοι να είμαστε καλλιεργημένοι άνθρωποι, καλοί επαγγελματίες και τίμιοι συνεργάτες τότε θα μας είναι πολύ εύκολο να ανακαλύψουμε τους ομοίους μας και να τους εμπιστευτούμε όλα εκείνα που ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας υποχρεώνει να αναθέσουμε σε τρίτους.
Άρα λοιπόν ο καλύτερος τρόπος για να αξιολογήσουμε κάποιον είναι να ξεκινήσουμε από τον εαυτό μας. Δυστυχώς όμως αυτό προϋποθέτει:
Χρόνο για να ασχοληθούμε σοβαρά με τον εαυτό μας
Διάθεση για αλλαγή (δηλαδή το θάρρος να αναγνωρίζουμε τα ελαττώματά μας και την τόλμη να τα διορθώνουμε
Αυτοπεποίθηση (αν δεν εμπιστεύομαι τον εαυτό μου, θα φοβάμαι αντίστοιχα και όσους μοιάζουν με μένα).
Αυτά όμως είναι δύσκολα πράγματα για τους περισσότερους από μας και γι' αυτό πιστεύω ότι το μέλλον προδιαγράφεται ευοίωνο για τους σημερινούς Φορμίωνες. Ας ελπίσουμε πάντως ότι εσείς και εγώ θα έχουμε την τύχη να βρίσκεται μαζί μας μέσα στο ακροατήριό τους και κάποιος Αννίβας και ότι θα αποδειχθούμε αρκετά έξυπνοι για να καταλάβουμε και να εκτιμήσουμε τα λόγια του.
Γιώργος Επιτήδειος gepiti@gepiti.com
| Γραφτείτε συνδρομητές για να λαμβάνετε κάθε νέο άρθρο που δημοσιεύεται εδώ |
© 2001
Επιστροφή στην αρχική σελίδα