Επιστροφή στην αρχική σελίδα
Οι ιδέες του Κάρολου Δαρβίνου σχετικά με την επίδραση της φυσικής επιλογής στην εξέλιξη των ειδών επηρέασαν σημαντικά όχι μόνο τη βιολογία, αλλά και πολλές άλλες επιστήμες όπως η οικονομία (επιβίωση των ικανότερων επιχειρήσεων), η κοινωνιολογία (διατήρηση των ανθεκτικότερων θεσμών) ή ακόμη και η ψυχολογία (επιβολή των ισχυρότερων ορμών). Ωστόσο, ο μεγάλος αυτός επιστήμονας σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί "Δαρβινιστής" με τη σημερινή έννοια του όρου!
Αν και ποτέ δεν έπαψε να θεωρεί τη φυσική επιλογή ως τον σημαντικότερο παράγοντα καθορισμού της εξέλιξης των ειδών, ήταν πάντοτε λιγότερο δογματικός από τους θαυμαστές του και δεχόταν την επίδραση και άλλων παραγόντων με ισχυρότερο απ' όλους εκείνο της σεξουαλικής επιλογής. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, αν τα θηλυκά επιλέγουν ταίρι με βάση την ομορφιά του αρσενικού, τότε τους περισσότερους απογόνους θα τους αποκτήσει το ζώο εκείνο που "ταιριάζει περισσότερο στα θηλυκά γούστα", ακόμη κι αν οι ανταγωνιστές του διαθέτουν πολύ πιο χρήσιμα χαρακτηριστικά (π.χ. δύναμη, ταχύτητα, γονιμότητα, ευφυΐα, γενναιότητα, αφοσίωση κ.λπ.).
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του συνδυασμού σεξουαλικής και "κλασικής φυσικής επιλογής" συναντούμε στα παγώνια όπου το αρσενικό είναι υποχρεωμένο να ανέχεται μια τεράστια, σε σχέση με το μέγεθός του, ουρά μόνο και μόνο για να την επιδεικνύει κατά το ζευγάρωμα.
Εκ πρώτης όψεως η ύπαρξη της ουράς φαίνεται παράλογη αφού κάνει το αρσενικό δυσκίνητο, αργό και πολύ πιο ορατό στους εχθρούς του. Εδώ όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα απλό "θηλυκό καπρίτσιο". Η πραγματική χρησιμότητα της ουράς δεν βρίσκεται τόσο στην ομορφιά της (αν και αυτή παίζει πράγματι ρόλο στις επιλογές των θηλυκών), αλλά στη λειτουργία της ως αποδεικτικό στοιχείο της υγείας και της αντοχής του αρσενικού.
Με άλλα λόγια, αν ένα αρσενικό διατηρεί σε καλή κατάσταση την πολύχρωμη και εντυπωσιακή ουρά του, το θηλυκό καταλαβαίνει ότι έχει απέναντί του ένα ζώο τόσο ισχυρό ώστε όχι μόνο αντιμετωπίζει με επιτυχία τις προκλήσεις της ζωής, αλλά διαθέτει και αρκετό περίσσευμα "ενεργητικότητας" για να φροντίζει ένα τόσο "άχρηστο" εργαλείο.
Στην ανθρώπινη κοινωνία συναντούμε συχνά τέτοια "παγώνια" και η ιστορία είναι γεμάτη από περιστατικά ανθρώπων που προσπαθούσαν να κερδίσουν την εύνοια των άλλων με εντυπωσιακές κινήσεις όπως οι τεράστιες σπατάλες (στην Αρχαία Αθήνα και τη Ρώμη), οι πράξεις μεγάλης γενναιότητας (κυρίως στις πολεμικές κοινωνίες) ή ακόμη και τα εξαιρετικά ριψοκίνδυνα στοιχήματα (πολύ συνηθισμένα στους Ινδιάνους της Αμερικής).
Όπως αναφέραμε παραπάνω όμως η ζωή του αρσενικού παγωνιού είναι δύσκολη και επικίνδυνη. Έτσι, πολλοί άνθρωποι προτιμούν να μιμηθούν τη συμπεριφορά άλλων ζώων που επειδή "δυσκολεύονται" να αναπτύξουν κάποιο χρήσιμο χαρακτηριστικό προσπαθούν απλώς να πείσουν τους γύρω τους ότι το διαθέτουν. Η φύση είναι γεμάτη από άκακα φυτά που μοιάζουν με δηλητηριώδη, νόστιμα έντομα που μιμούνται την εμφάνιση άλλων γεμάτων τοξίνες, φίδια που η ουρά τους μοιάζει με κεφάλι για να μην γνωρίζουν τα αρπακτικά ποια είναι η ευάλωτη πλευρά τους κ.λπ.
Ακολουθώντας το ίδιο μοντέλο λοιπόν, θα προσπαθήσω και εγώ να "κερδίσω πόντους" στην εκτίμησή σας, δηλώνοντας ότι είμαι μέγας διδάσκαλος του Kung Fu με μαύρη ζώνη και 5 νταν. Όσοι με γνωρίζουν προσωπικά και για πολύ καιρό, θα καταλάβουν βέβαια ότι αυτό μάλλον δεν είναι αλήθεια. Ωστόσο, ως καλός χορευτής που είμαι (αυτό είναι αλήθεια) δεν θα μου ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να αντιγράψω από κάποια ταινία μερικές φιγούρες και να πείσω την πλειοψηφία όσων με συναντούν για τις βαθιές μου γνώσεις στις πολεμικές τέχνες.
Καταλαβαίνω τις αντιρρήσεις σας και σπεύδω να τις προλάβω:
Αυτό είναι ανήθικο.
Ναι, αλλά είναι πολύ αποτελεσματικό. Αντί να προσπαθήσω μερικά χρόνια για να γίνω τόσο καλός στο Kung Fu, μου αρκούν μόνο μερικές ημέρες για να μάθω πώς να φαίνεται ότι είμαι.
Τι θα γίνει αν βρεθείς μαζί με κάποιον που γνωρίζει πραγματικά από πολεμικές τέχνες;
Θα φροντίσω να φυλάγομαι και είτε να μην συζητήσω καθόλου το θέμα μπροστά του, είτε να είμαι πολύ προσεκτικός και να περιοριστώ σε όσα λίγα γνωρίζω. (Στο ποίημα "Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης" του Καβάφη θα βρείτε μια εξαιρετική περιγραφή αυτής της συμπεριφοράς και της ψυχολογίας της.)
Αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί να δείξεις τις "δυνατότητές" σου και τότε θα σε καταλάβουν.
Αυτό είναι το μόνο πραγματικό πρόβλημα. Ωστόσο δεν το θεωρώ τόσο σημαντικό επειδή: 1. Θα μπορούσα να αποφύγω την εμπλοκή με κάποια δικαιολογία. 2. Έχω τη δυνατότητα να ρίξω το φταίξιμο για την αποτυχία μου κάπου αλλού (αρρώστια, "αντιαθλητική συμπεριφορά" του άλλου κ.λπ.) 3. Ακόμη κι αν τελικά γίνω "ρεζίλι", αυτό θα ισχύσει μόνο για τους παρόντες και ίσως για μερικούς από τους γνωστούς τους. Για όλους τους άλλους όμως, θα εξακολουθήσω να διατηρώ το "κύρος" και τη "θέση" μου.
Δυστυχώς, η ιδέα ότι ο κλέφτης κι ο ψεύτης τον πρώτο χρόνο χαίρονται είναι σήμερα "παρωχημένη". Στο χωριό, την κωμόπολη ή την πόλη της αρχαιότητας, του μεσαίωνα και της αναγέννησης όλοι γνώριζαν σχεδόν τους πάντες από μικρά παιδιά. Ήξεραν λοιπόν πολύ καλά τις δυνατότητες και τα μειονεκτήματα του καθενός και μπορούσαν να τον "χειριστούν" ανάλογα.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον αρετές όπως η εργατικότητα, η γνώση και η συνέπεια μπορούσαν εύκολα να αναγνωριστούν και να ανταμειφθούν. Σήμερα όμως, ερχόμαστε συνεχώς σε επαφή με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε το παρελθόν τους και υποχρεωνόμαστε να τους αξιολογήσουμε με βάση ό,τι μας παρουσιάζουν εκείνη τη στιγμή. Τις περισσότερες φορές μάλιστα, η πίεση του χρόνου μας υποχρεώνει να ασχοληθούμε επιφανειακά ακόμη και με σημαντικότατα πράγματα όπως η αξία ενός υποψηφίου για μια θέση εργασίας ή η καταλληλότητα κάποιου ως ερωτικού συντρόφου.
Αφού λοιπόν όλο και περισσότερα πράγματα κρίνονται επιφανειακά, η "κοινωνική" φυσική επιλογή έχει αρχίσει να "παράγει" όλο και περισσότερους "ανθρώπους βιτρίνα", εξειδικευμένους όχι στο να είναι, αλλά στο να μας πείθουν ότι είναι.
Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να δώσω παραδείγματα γιατί είμαι βέβαιος ότι όλοι τους έχετε ήδη συναντήσει πολλές φορές στην καθημερινή σας ζωή. Οι άνθρωποι αυτοί περνούν από θύμα σε θύμα, εκμεταλλευόμενοι την άγνοιά μας για το παρελθόν τους, καθώς και την αδυναμία μας να κρίνουμε σωστά για τις ικανότητες και το χαρακτήρα τους. Και δυστυχώς καταφέρνουν όχι απλώς να επιβιώνουν, αλλά να γίνονται και διακεκριμένα μέλη της κοινωνίας μας.
Με λύπη μου όμως πρέπει να σας πληροφορήσω ότι υπάρχουν και χειρότερα. Μέχρι πρόσφατα, όλα τα παραπάνω ίσχυαν για μεμονωμένα άτομα, αλλά μπορούσε ακόμη κανείς να δίνει μεγαλύτερη σταθερότητα στις απόψεις και τη ζωή του, εμπιστευόμενος "σοβαρούς" και επώνυμους οργανισμούς ή μεγάλες επιχειρήσεις. Σήμερα όμως, η πρακτική της βιτρίνας έχει περάσει πλέον σε ένα νέο "ανώτερο" στάδιο και υιοθετείται πια από όλους. Θα ολοκληρώσω λοιπόν με ένα πρόσφατο (και άγνωστο για τους περισσότερους) γεγονός.
Αν δεν ζείτε σε κάποια σπηλιά στην Αθωνική Έρημο (τον τόπο που διαβιούν οι ερημίτες του Αγίου Όρους) ή σε κάποιο άλλο το ίδιο απρόσιτο σημείο, θα γνωρίζετε ήδη για την κλωνοποίηση ανθρώπου που "πέτυχε" η αμερικανική εταιρεία Advanced Cell Technology. Η είδηση αυτή έκανε το γύρω του κόσμου, σχολιάστηκε παντού και προκάλεσε από νομοθετικές ρυθμίσεις (π.χ. ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση) μέχρι αφορισμούς (Ρωσία).
Ωστόσο, όπως φάνηκε μετά από μια λίγο πιο προσεκτική μελέτη, η Advanced Cell Technology δεν έκανε τίποτε το εξαιρετικό! Οι ερευνητές της έβγαλαν απλώς τον πυρήνα από ένα ανθρώπινο ωάριο (μια σχετικά εύκολη διαδικασία) και το άφησαν να πολλαπλασιαστεί μόνο του. Έτσι, το ωάριο (που αποτελείται από ένα μόνο κύτταρο) έφτασε μεν σε μέγεθος τα έξη κύτταρα, αλλά μετά η εξέλιξη του διακόπηκε οριστικά.
Αν και το δελτίο τύπου της εταιρείας ήταν επίτηδες πολύ φειδωλό σε τεχνικές λεπτομέρειες (και πλούσιο σε θριαμβολογίες), οι ειδικοί (που λόγω βιασύνης κανείς δεν συμβουλεύτηκε πριν από τη δημοσίευση της είδησης) πιστεύουν τώρα ότι στην πραγματικότητα δεν συνέβη τίποτε το ουσιαστικό και η εταιρεία προέβη σε αυτό το "πυροτέχνημα" επειδή έχει ανάγκη από νέους χρηματοδότες και δεν έβρισκε άλλο τρόπο να τους προσελκύσει.
Και αφού ελάχιστοι έμαθαν την αλήθεια για το παραπάνω περιστατικό είναι προφανές ότι τελικά, παρά τα όσα λένε, το έγκλημα αποδίδει και η πώληση αέρα είναι μια εξαιρετικά επικερδής ενασχόληση.
Θέλω να πιστεύω βέβαια ότι πάντα θα υπάρχουν "ψώνια" που θα παράγουν ποιοτική δουλειά. Δυστυχώς όμως, επειδή ό,τι κάνουν θα γίνεται για το κέφι και τη συνείδησή τους (αφού η ανταμοιβή έρχεται πλέον όλο και πιο σπάνια), όσο περνάει ο καιρός οι άνθρωποι αυτοί θα γίνονται όλο και λιγότεροι, ενώ θα μας είναι όλο και δυσκολότερο να τους ξεχωρίσουμε μέσα από τη φασαρία που κάνουν οι υπόλοιποι.
Δύσκολα τα πράγματα.
Γιώργος Επιτήδειος gepiti@gepiti.com
| Γραφτείτε συνδρομητές για να λαμβάνετε κάθε νέο άρθρο που δημοσιεύεται εδώ |
© 2001
Επιστροφή στην αρχική σελίδα